Aptomat là thiết bị không còn xa lạ với nhiều người. Nó xuất hiện trong mọi hệ thống điện từ sản xuất cho đến sinh hoạt. Tuy nhiên trong quá trình làm việc, thiết bị này liên tục nhảy, ảnh hưởng đến vận hành điện. Vậy nguyên nhân của hiện tượng này là gì? Cách khắc phụ của nó ra sao? Câu hỏi này sẽ được giải đáp ngay trong bài viết này, mời bạn theo dõi.
Aptomat là gì?
Nếu quan tâm đến hệ thống và các thiết bị điện, chắc hẳn rằng đôi lần bạn đã nghe đến aptomat. Thật ra nguồn gốc tên gọi này xuất phát từ Nga. Nó là 1 thiết bị đóng cắt tự động. Một số nơi gọi thiết bị này là cầu dao tự động. Để thuận tiện trong thiết kế hệ thống, người ta viết tắt là CB và gọi tắt là Át.
Đối với 1 mạch điện thì aptomat cực kỳ quan trọng bởi nó là thiết bị duy nhất có chức năng bảo vệ mạch điện, truyền công suất ngược, ngăn chặn hiện tượng sụt áp, quá tải, ngắn mạch. Đặc biệt, nó còn chống rò, giật điện và bảo vệ theo từ nhiệt.
Tùy theo quy mô và cấu trúc của từng hệ thống mà người dùng có thể kết hợp 1 hoặc 1 số các Át tô mát cùng loại, khác loại để lắp và sử dụng.
Chức năng của Aptomat
Aptomat là 1 thiết bị quan trọng đối với các hệ thống điện để bảo vệ khi có tình trạng ngắn mạch hay quá tải xảy ra. Cụ thể:
+ Nó tự động ngắt điện khi có dòng tăng cao đột ngột.
+ Ngăn chặn tình trạng rò rỉ điện xuống đất, mất đi cân bằng giữa dòng điện đi và về trong mạch.
+ Bảo vệ dòng điện tránh sự cố sụt áp, ngắn mạch, quá tải.
Muốn sử dụng hiệu quả Aptomat thì người dùng phải chọn đúng loại, đảm bảo an toàn, phù hợp với điện năng tiêu thụ, công suất của thiết bị.
Cấu tạo của Aptomat
Một aptomat sẽ được cấu thành từ nhiều bộ phận như:
Tiếp điểm của Aptomat
Aptomat thường có 2 cấp tiếp điểm: Hồ quang và tiếp điểm chính để dẫn điện.
Nếu loại có 3 tiếp điểm sẽ gồm: Tiếp điểm chính, hồ quang, tiếp điểm phụ.
Nhiệm vụ tiếp điểm phụ đó là tránh hồ quang cháy đến tiếp điểm chính.
Khi thiết bị đóng mạch, các tiếp điểm hồ quang sẽ đóng trước, đến tiếp điểm phụ và đến tiếp điểm chính. Khi ngắt mạch thì sẽ hoàn toàn ngược lại.
Hộp dập hồ quang của Aptomat
Ở bên trong của buồng dập hồ quan thì sẽ phân thành các đoạn ngắn, các tấm thép sẽ xếp thành lưới để giúp dập tắt hồ quang nhanh hơn. Thiết bị này có 2 kiểu là kiểu hở, hoặc kiểu nửa kín để CB điện phù hợp với chế độ vận hành của các hệ thống.
Cơ cấu truyền động cắt Aptomat
Loại này có thể điều khiển bằng điện hoặc bằng tay. Nếu bằng điện thì sẽ là động cơ điện, điện từ.
+ Chúng ta dùng loại cắt bằng tay với những aptomat có dòng điện định mức nhỏ hơn 600A. Thường thì các hãng sẽ kèm theo 1 tay phụ để tăng lực điều khiển tay theo nguyên lý đòn bẩy.
+ Loại điều khiển bằng cơ điện sẽ dùng cho các Aptomat có dòng lớn hơn, đạt 1000A.
Bên cạnh đó, thể điều khiển bằng động cơ điện hoặc bằng khí nén.
Móc bảo vệ Aptomat
Bộ phận này sẽ tác động đến mạch điện để khi có dấu hiệu quá dòng, ngắn mạch hay quá tải, sụt áp. Từ đó giúp aptomat có thể tự động cắt điện, tránh các sự cố có thể xảy ra.
Người ta phân chia thành:
Móc bảo vệ sụt áp
Đặc điểm của nó chính là có 1 cuộn dây mắc song song với mạch chính. Cuộn dây này sẽ được quấn vài vòng. Dây có tiết diện nhỏ nhưng chịu được điện áp nguồn.
Móc bảo vệ quá dòng
Nó được làm từ hệ thống rơ le nhiệt và móc điện tử. Nó được bố trí ở bên trong của CB, có dòng điện định mức lên đến 600A.
Nguyên lý hoạt động của Áp tô mát
Tương tự như với các thiết bị khác, nó vẫn có nguyên lý hoạt động và cụ thể phân thành 2 trạng thái:
Các Aptomat dòng điện cực đại
Sau khi đóng điện thì aptomat sẽ về trạng thái đóng tiếp điểm. Nguyên nhân là các móc khớp nhau tại 1 cụm tiếp điểm động xác định. Lúc này, với dòng điện định mức, bật aptomat ở trạng thái ON thì nam châm điện sẽ không hút.
Khi mạch điện bị ngắn mạch hay quá tải, thì lực điện từ ở nam châm điện sẽ tạo nên lực hút để các khớp móc bị bung ra. Lò xo số 1 sẽ được thả lỏng. Điều này dẫn đến các Aptomat sẽ được mở ra, mạch điện được ngắt nhanh chóng.
Các Aptomat điện áp thấp
Với điện áp định mức, aptomat ở trạng thái ON, nam châm điện sẽ tạo ra 1 lực hút. Nếu hệ thống sụt áp quá mức, nam châm điện sẽ đẩy các móc, lò xo ra và ở trạng thái tự do. Nó sẽ làm các tiếp điểm của CB điện mở ra, mạch điện sẽ bị ngắt.
Các thông số kỹ thuật của át tô mát
Để có thể lựa chọn các át tô mát sao cho chính xác và mang lại hiệu quả khi dùng thì việc đầu tiên mà khách hàng phải quan tâm đến thông số kỹ thuật.
+ In: Ký hiệu của dòng điện định mức.
+ Ue: Là điện áp làm việc định mức.
+ Ir: Là ký hiệu của dòng hoạt động được tùy chỉnh trong phạm vi Aptomat cho phép. Cụ thể là áp tô mát chỉnh dòng 250A thì có thể điều chỉnh tốt từ 125A – 250A.
+ Icw: Khả năng thiết bị chịu dòng ngắn mạch trong 1 đơn vị thời gian xác định.
+ Icu: Biểu thị cho khả năng chịu đựng dòng điện lớn nhất của tiếp điểm một giây.
+ AT: Dòng điện tác động Ampe Trip.
+ AF: Viết tắt của Ampe Frame có nghĩa là dòng điện khung. Thông qua AT/AF thì người dùng biết được độ bền của tiếp điểm đóng cắt. Một Aptomat 250AT/400AF sẽ có độ bền cao hơn Aptomat 250AT/250AF. Vì thế nó cũng lớn hơn và giá cao hơn.
+ Ics: Khả năng cắt thực tế của thiết bị khi xảy ra sự cố của thiết bị. Tùy vào công nghệ chế tạo mà khả năng cắt này không giống nhau giữa các loại. Ví dụ như chúng ta có MCCB là Ics = 50% Icu và MCCB Ics = 100% Icu để lựa chọn.
+ Mechanical/electrical endurance: Số lần đóng cắt cơ khí cho phép của thiết bị và số lần đóng cắt điện cho phép của nó.
+ Characteristic curve: là đường cong đặc tính bảo vệ của CB. Để có thể chọn CB lắp tại vị trí trong hệ thống điện thì thông số này rất quan trọng để quyết định loại phù hợp.
Phân loại Aptomat
Theo cấu tạo
Yếu tố cấu trúc bên trong rất quan trọng, người ta có thể dựa trên nó mà phân chia các thiết bị này thành 2 nhóm:
+ Aptomat dạng tép MCB: Nó có tên đầy đủ tiếng Anh là Miniature Circuit Breaker với chức năng bảo vệ quá tải và ngắn mạch cho hệ thống.
+ Aptomat dạng khối MCCB: Tên tiếng Anh đầy đủ là Moulded Case Circuit Breaker dùng để bảo vệ ngắn mạch, quá tải cho hệ thống điện năng.
Theo chức năng
Nếu phân chia theo chức năng thì người ta phân các áp tô mát thành 2 loại, đó là:
Aptomat thường
Gồm MCB và MCCB, chúng đều có chức năng bảo vệ ngắn mạch và khi quá tải.
Aptomat chống giật (chống rò)
Loại chống rò là RCBO (Residual Current Circuit Breaker with Overcurrent Protection – Aptomat chống dòng rò và bảo vệ quá tải dạng tép) hoặc RCCB (Residual Current Circuit Breaker – Aptomat chống dòng rò dạng tép), ELCB (Earth Leakage Circuit Breaker – Át tô mát chống dòng rò và bảo vệ quá tải dạng khối).
Người dùng có thể cân nhắc chọn loại cấu hình khối hay tép để dùng.
Theo dòng cắt ngắn mạch
Dòng cắt thấp
Loại này thường dùng trong các hệ thống dân dụng. Chúng ta có thể chọn loại MCCB NF125-CV 3P 100A do hãng Mitsubishi sản xuất có dòng cắt 10kA.
Dòng cắt tiêu chuẩn
Loại Áp tô mát có dòng cắt tiêu chuẩn thì lại thường dùng trong công nghiệp. Model được dùng nhiều đó là thiết bị Mitsubishi MCCB NF125-SV 3P 100A có dòng cắt 30kA.
Dòng cắt cao
Chuyên dùng trong công nghiệp sản xuất và chế tạo, trong các ứng dụng đặc biệt.
Tiêu biểu như: MCCB NF125-HV 3P 100A có dòng cắt 50kA của hãng Mitsubishi
Theo số pha / số cực
Dựa trên số lượng cực và số lượng pha mà ta có:
+ Aptomat 1 pha: 1 cực
+ Át tô mát 2 pha: 2 cực
+ Aptomat 1 pha + trung tính (1P+N): 2 cực
+ Aptomat 3 pha: 3 cực
+ Aptomat 4 pha: 4 cực
+ Át tô mát t 3 pha + trung tính (3P+N): 4 cực
Theo khả năng chỉnh dòng
Hầu hết các hãng sản xuất đều chọn
+ Aptomat có dòng định mức không đổi.
+ CB điện có dòng định mức tùy chỉnh theo yêu cầu.
Cách chọn Áp tô mát
Để chọn Áp tô mát thì người ta phải căn cứ vào các yếu tố như:
+ Dòng điện quá tải.
+ Dòng điện tính toán đi trong mạch hệ thống.
+ CB thao tác có các tính chọn lọc.
Nếu xét theo công dụng bảo vệ, người ta chia aptomat này thành ra các loại: CB cực tiểu theo điện áp, CB cực đại theo dòng điện, CB dòng điện ngược… Các loại áp tô mát bảo vệ quá dòng (ngắn mạch hoặc quá tải), bảo vệ kém áp, bảo vệ quá điện áp, bảo vệ vạn năng, bảo vệ chống giật (Aptomat vi sai).
Lựa chọn thiết bị này còn phải dựa trên đặc tính làm việc của phụ tải. CB sẽ không được phép cắt khi có sự quá tải ngắn hạn xuất hiện thường xuyên trong 1 điều kiện làm việc bình thường như khi dòng điện đỉnh trong phụ tải công nghệ hoặc dòng điện khởi động…
Nguyên nhân và cách khắc phục tình trạng Aptomat bị nhảy
Rất nhiều khách hàng khi sử dụng thiết bị này đều gặp phải tình trạng bị nhảy. Có hệ thống thỉnh thoảng nhưng có hệ thống thì bị nhảy liên tục.
Nguyên nhân
Theo như quan sát và tổng hợp của ThuyKhiDien thì nguyên nhân đó là do:
Đường điện bị quá tải
Nguồn điện mà khách hàng đang sử dụng bị quá tải, cùng 1 lúc sử dụng quá nhiều thiết bị nên áp tô mát quá tải dẫn đến nhảy liên tục.
Đường điện tổng gặp sự cố gây cháy, chập
Nguồn điện lưới của khu vực gặp sự cố chập hoặc cháy là cho thiết bị này hoạt động không ổn định.
Điện bị rò rỉ
Do điện bị rò rỉ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng và sức khỏe của con người nên các CB phải nhảy để có thể ngắt điện, tránh các sự cố đáng tiếc xảy ra.
Theo như chúng tôi thấy thì hiện tượng này thường xảy ra nhất khi dây điện âm tường bị trục trặc hoặc đấu nối CB thì đấu dây sai.
Aptomat bị lỗi trong quá trình sử dụng
Nếu thanh lưỡi gà ở trong CB liên tục bật tắt trong quá trình vận hành. Số lần này vượt quá số lần khởi động đã được các hãng thiết kế sẵn nên sẽ hao mòn. Điều này dẫn đến các điểm tiếp xúc bị kém đi. Vì thế mà dòng điện chạy qua bị chập chờn khiến nó phải nhảy liên tục.
Một số loại thiết bị là hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, hàng kém chất lượng cũng là nguyên nhân khiến cho aptomat bị nhảy liên tục, mau hỏng và vì thế mà chúng tôi luôn khuyên khách hàng chọn thương hiệu nổi tiếng, hãng sản xuất có tên tuổi trên thị trường.
Cách khắc phục
Bạn có thể tham khảo một số bước khắc phục mà chúng tôi thường hay hướng dẫn các khách hàng:
+ Kiểm tra hệ thống và tiến hành chuẩn bị một số thiết bị như: Ampe kế, bút thử điện, tua vít, áp tô mát mới, 1 áp tô mát chống giật, máy khoan…
+ Kỹ sư sẽ tiến hành ngắt nguồn điện đang dùng và bật ON thiết bị. Nếu mà thiết bị không nhảy thì chắc chắn có sự cố xảy ra trong hệ thống và các thiết bị điện. Nếu nó nhảy thì kỹ thuật tiến hành bước tiếp theo.
+ Đó là tháo ổ cắm ra, tháo công tắc sao cho các đầu dương, âm có thể tách biệt nhau. Sau đó, chúng ta dùng băng keo đen, cách điện dán chúng lại. Nếu sau khi bật áp tô mát lên mà nó vẫn nhảy thì có thể kết luận nguyên nhân phần lớn là do đường dây điện âm tường gặp sự cố.
+ Đấu áp tô mát chống giật chính xác vào nguồn điện đầu vào. Thực hiện lần lượt lắp đầy đủ các đường dây dẫn điện đầu vào, đầu ra của Át tô mát chống giật. Nếu thiết bị nhảy thì đường dây đó bị hỏng.
Cuối cùng là tiến hành thay thế toàn bộ đường dây điện cũ, rồi luồn dây điện mới vào trong ống, lắp lại. Tuy theo hệ thống, cấu trúc nhà, xưởng mà kỹ thuật có thể dùng máy khoan để đi 1 đường mới trong tường để chạy dây điện.
Một số dòng Aptomat phổ biến
Quả thật trên thị trường thì có rất nhiều CB khiến khách hàng cảm thấy hoang mang khi tìm hiểu. Vì thế mà chúng tôi sẽ giới thiệu một số model CB nổi tiếng, thông dụng để tiện cho khách khi mua sắm và lắp đặt như:
Aptomat Mitsubish
Mitsubishi đến từ xứ sở Mặt trời mọc không còn xa lạ với chúng ta nữa. Thiết bị của hãng có đặc điểm: bền bỉ, nhỏ gọn và độ bền cao.
CB tép Mitsubishi – MCB
Aptomat dạng tép Mitsubishi gọi là MCB với các model tiêu biểu như: BH-D6 1P 20A, BH-D6 1P 16A, BH-D6 1P 25A, BH-D6 1P 6A, BH-D6 1P 50A, BH-D6 1P 32A, BH-D6 1P 13A…
CB khối Mitsubishi – MCCB
MCCB là cầu dao tự động dạng khối, được hãng sản xuất theo quy trình và tiêu chuẩn của Nhật Bản.
MCCB dòng kinh tế loại C Series với dòng định mức lên tới 800A. Dòng cắt ngắn mạch tới 50kA.
Tiêu biểu là: NF63-CV, NF30-CS, NF125-CV, NF400-CW, NF250-CV, NF630-CW.
MCCB dòng tiêu chuẩn S Series có dòng định mức lên tới 1600A. Dòng cắt ngắn mạch tới 85kA.
Tiêu biểu như: NF63-SV, NF32-SV, NF125-SV, NF250-SEV, NF400-SW, NF125-SGV, NF250-SV, NF250-SGV, NF125-SEV, NF400-SEW…
MCCB dòng cắt ngắn mạch cao H Series có dòng định mức tới 800A. Dòng cắt ngắn mạch tới 75kA.
Một số model phổ biến như: NF125-HV, NF63-HV, NF125-HGV, NF125-LGV, NF125-HGV, NF125-HEW…
Aptomat LS
Cầu dao tự động dạng tép LS – MCB
Người ta có thể gọi LS-MCB là Aptomat tép, Aptomat cài, có các loại như:
MCB LS 2 pha, 3pha, 4 pha, 1 pha.
Cầu dao tự động dạng khối LS – MCCB
Cầu dao tự động dạng khối của LS gọi là MCCB LS có các loại:
+ APTOMAT MCCB LS METASOL ABS 3 PHA, 4 pha, 2 pha.
+ APTOMAT MCCB LS SUSOL TS 3 PHA, 2 pha, 4 pha.
+ Aptomat MCCB LS Metasol ABN 2 pha, 3 pha, 4 pha.
Aptomat Schneider
So với các thương hiệu khác thì Schneider đến từ Pháp đã có sẵn cho mình uy tín và chỗ đứng trong lòng khách hàng khi nhắc đến các thiết bị điện, tự động hóa.
CB tép Schneider – MCB
CB tép do Schneider sản xuất gồm: A9K24463, A9K24420, A9K24416, A9F84463, A9F84440, A9F84425, A9N18481, A9N18469…
CB khối Schneider – MCCB
Cầu dao tự động dạng khối MCCB của Schneider tuy có giá thành cao nhưng chất lượng lại tốt.
Chúng ta có thể kể đến 1 số dòng như Easypact EZC100, Easypact EZC250, Easypact EZC400, Easypact EZC630, CVS100, Easypact CVS160.
Aptomat Chint
Chint đến từ Đài Loan với ưu thế là 1 hãng trẻ, sản phẩm đa dạng, nhiều loại, giá thành rẻ nên các CB điện của hãng dần được tin dùng.
Cầu dao tự động dạng tép Chint – MCB
Khách hàng có thể chọn NXB-63, NXB-63H, NXB-125, NB1-63, NB1-63H… loại 1P, 2P, 3P, 4P dòng định mức 6A đến 63A.
Cầu dao tự động dạng khối Chint – MCCB
Loại Át tô mát dạng khối, tự động MCCB thì hãng có:
NXM 2P dòng định mức 25A đến 250A, NXM 3P dòng định mức 25A đến 1600A, NXM 4P dòng định mức 25A đến 1600A…
Ngoài các loại mà TKĐ kể trên thì khách có thể tham khảo thêm các Aptomat Panasonic, Sino, ABB cũng rất chất lượng.
